Rola kolagenu

Kolagen odgrywa fundamentalną rolę w wielu aspektach zdrowia człowieka, od utrzymania jędrności skóry po wsparcie zdrowych stawów i kości.

Kolagen jest podstawowym składnikiem skóry. Działa jako rusztowanie, które utrzymuje skórę jędrną i elastyczną. Z wiekiem produkcja kolagenu naturalnie spada, co może prowadzić do utraty elastyczności skóry, powstawania zmarszczek i innych oznak starzenia.
Kolagen jest kluczowym składnikiem chrząstki, która ochrania stawy. Niedobór kolagenu może przyczynić się do pogorszenia zdrowia stawów, w tym do stanów takich jak osteoartroza.
Kolagen stanowi większość tkanki kostnej, co oznacza, że jest kluczowy dla utrzymania siły i gęstości kości. Niedobór kolagenu może prowadzić do zwiększonego ryzyka osteoporozy i innych stanów związanych z kośćmi.
Kolagen odgrywa rolę w budowie mięśni i utrzymaniu ich zdrowia. Jest niezbędny dla regeneracji i wzrostu tkanki mięśniowej, zwłaszcza po intensywnym treningu.
Kolagen jest również ważny dla zdrowia włosów i paznokci. Włosy i paznokcie złożone są głównie z keratyny, ale kolagen dostarcza ważnych aminokwasów, które są potrzebne do budowy tej keratyny.
Kolagen jest też składnikiem ścian naczyń krwionośnych. Pomaga utrzymać ich strukturę i elastyczność, co jest kluczowe dla utrzymania zdrowego krążenia.

Kolagen w skórze

Kolagen jest głównym białkiem tkanki łącznej, zbudowanym wyłącznie z aminokwasów (m.in. glicyny, proliny i hydroksyproliny). Ma postać potrójnej helisy (można to porównać do wytrzymałej liny splecionej z trzech nitek). Skóra właściwa aż w 70-85% składa się z kolagenu i to właśnie dzięki niemu zachowuje swoją spójność, gęstość i jędrność. Niestety, już ok. 25. roku życia zmniejsza się ilość kolagenu w skórze – to już wtedy zaczyna się więc ona fizjologicznie starzeć, choć jeszcze nie widać tego gołym okiem. Rocznie ubytek kolagenu wynosi ok. 1%.¹ Proces ten potęgują czynniki zewnętrzne, takie jak promienie UV czy zanieczyszczenia. W efekcie pojawiają się takie objawy, jak zmarszczki, zanik objętości i opadanie tkanek (skóra traci swoje podparcie). Dominującą formą kolagenu (85-90%) w skórze człowieka jest kolagen I, który stanowi włóknistą podporę skóry, a także kolagen III (do 15%), który oplata włókna zbudowane z kolagenu I i odpowiada za prawidłowe ich ułożenie, a także za sprężystość skóry.² Kolagen syntetyzowany jest w fibroblastach – pobudzając je do pracy, można więc wpłynąć na poprawę jędrności skóry. Takie działanie ma np. witamina Cw odpowiedniej formie i stężeniu.

Zastosowanie kolagenu

Kolagen pozyskiwany od zwierząt znajduje zastosowanie w pielęgnacji skóry i zabiegach estetycznych. Stosuje się go w 3 postaciach:

W medycynie estetycznej – wypełniacze kolagenowe stanowią najstarszą grupę wypełniaczy tkankowych, stosowanych od lat 80. XX wieku; coraz częściej jednak są zastępowane są przez bardziej bezpieczne i dające naturalny, czasowy efekt wypełniacze kwasu hialuronowego. Nowością stosowaną w medycynie estetycznej jest natomiast atelokolagen w płynnej formie podawany do skóry techniką mezoterapii – nie ma on działania wypełniającego, jego celem jest pobudzenie fibroblastów do produkcji nowych włókien kolagenowych, a na pełen efekt trzeba poczekać ok. 3-6 miesięcy.
W nutrikosmetykach – suplementy z kolagenem lub hydrolizatami kolagenu (np. rybiego) do niedawna były stosowane głównie w profilaktyce schorzeń związanych ze zmianami w tkance łącznej, głównie chrzęstno-stawowej. Obecnie dostępne jest coraz więcej preparatów kolagenowych, wykazujących pozytywny wpływ na syntezę kolagenu w skórze i jej odmłodzenie.³
W kosmetologii – ze względu na wysoką masę cząsteczkową kolagen nie ma możliwości penetrowania przez naskórek i nie może prowadzić do odbudowy naturalnego kolagenu. Doskonale sprawdza się jednak jako składnik wzmacniający barierę ochroną – działa na powierzchni skóry ograniczając transepidermalną utratę wody poprzez tworzenie hydrofilowego filmu, a także chroniąc skórę przed szkodliwym wpływem czynników zewnętrznych. W kosmetologii stosuje się kolagen pochodzenia zwierzęcego bądź roślinnego, rzadziej syntetyczny.

Produkcja kolagenu a starzenie się

Kolagen jest niezbędny dla zdrowia i elastyczności skóry, zdrowia stawów, siły kości i wielu innych aspektów zdrowia. Jednak w miarę starzenia się organizmu, naturalna produkcja kolagenu spada. Jest to spowodowane różnymi czynnikami, w tym zmniejszoną aktywnością fibroblastów (komórek odpowiedzialnych za produkcję kolagenu) oraz zwiększoną aktywnością enzymów, które rozkładają kolagen. Spadek produkcji kolagenu zaczyna się już około 25. roku życia i u kobiet zwykle przyspiesza po menopauzie, kiedy to poziomy estrogenów – hormonów, które pomagają stymulować produkcję kolagenu – naturalnie spadają. Proces ten jest dodatkowo przyspieszany przez takie czynniki jak ekspozycja na słońce, palenie tytoniu, stres i niezdrowa dieta.

Objawy niedoboru kolagenu

Kolagen to biało, które pełni w organizmie wiele kluczowych funkcji. Spadek jego produkcji może zatem powodować zarówno utratę jędrności skóry oraz pogorszenie kondycji włosów, osłabienie stawów i kości, jak również problemy z układem trawiennym.

Zmarszczki i utrata jędrności skóry – kolagen stanowi rusztowanie dla skóry, więc kiedy jego poziom spada, skóra może stać się mniej jędrna i zaczynają się pojawiać zmarszczki.
Słabsze stawy – kolagen jest kluczowym składnikiem chrząstki, która chroni stawy. Kiedy poziom kolagenu spada, chrząstka może ulec zniszczeniu, co może prowadzić do bólu stawów i problemów z ruchem.
Osłabienie kości – kolagen stanowi znaczną część kości, więc spadek jego produkcji może prowadzić do osłabienia kości i zwiększonego ryzyka osteoporozy.
Cienkie i łamliwe włosy – kolagen zawiera aminokwasy, które są potrzebne do budowy keratyny, głównego białka tworzącego włosy. Spadek produkcji kolagenu sprawia, że włosy stają się cieńsze i bardziej podatne na uszkodzenia.
Problemy z układem trawiennym – kolagen jest kluczowym składnikiem błony śluzowej, która wyścieła układ trawienny. Niedobór kolagenu może prowadzić do problemów z układem trawiennym, takich jak zespół jelita nadwrażliwego.

Istnieją różne strategie, które mogą pomóc w zwalczaniu naturalnego spadku produkcji kolagenu, w tym zdrowa dieta, suplementy kolagenowe, zredukowanie ekspozycji na słońce i unikanie palenia tytoniu.

Metody na zwiększenie poziomu kolagenu

Aby zwiększyć poziom kolagenu w organizmie niezbędna jest modyfikacja stylu życia, w tym sposobu odżywiania oraz włączenie do codziennej diety suplementów kolagenowych.

Dieta bogata w białko, które zawiera aminokwasy niezbędne do produkcji kolagenu. Dobrymi źródłami białka są mięso, drób, ryby, jajka, mleko i produkty mleczne, a także rośliny strączkowe, orzechy i nasiona.
Witamina C jest niezbędna do produkcji kolagenu. Można ją znaleźć w owocach i warzywach, takich jak cytrusy, truskawki, papryka, kiwi czy brokuły.
Suplementy kolagenowe dostępne w formie proszków, tabletek i napojów pomagają w szybki sposób uzupełnić niedobory.
Unikanie nadmiernej ekspozycji na słońce i palenia tytoniu spowolni degradację kolagenu w skórze.
Regularne ćwiczenia, odpowiednia ilość snu i unikanie stresu również mogą pomóc w utrzymaniu zdrowych poziomów kolagenu.
Procedury kosmetyczne takie jak mikroigłowanie, terapia laserowa czy radiofrekwencyjna pomagają stymulować produkcję kolagenu w skórze.

Rodzaje suplementów diety z kolagenem

Na rynku dostępne są różne rodzaje suplementów z kolagenem, które różnią się formą, źródłem kolagenu, a także dodatkowymi składnikami. Wśród suplementów z kolagenem można znaleźć: kolagen w proszku, który można dodać do różnych potraw i napojów, takich jak smoothie, kawa czy zupy, kapsułki z kolagenem, łatwo przyswajalny kolagen w płynie lub w żelu oraz kolagen z dodatkowymi składnikami zwiększyć korzyści dla zdrowia (witamina C, kwas hialuronowy, czy aminokwasy). Niezależnie od formy suplementu zwykle zawierają one kolagen pochodzący z jednego z trzech źródeł:

kolagen wołowy (kolagen typu I i III),
kolagen z ryb (kolagen typu I),
kolagen z kurczaka (kolagen typu II).

Przed rozpoczęciem suplementacji kolagenem, warto skonsultować się z lekarzem lub dietetykiem, który na podstawie wywiadu medycznego pomoże w wyborze najlepszej formy i typu kolagenu dostosowaną do preferencji, poziomu niedoboru i ich objawów.

Potencjalne skutki uboczne stosowania suplementów kolagenowych

Suplementy kolagenowe są ogólnie uważane za bezpieczne dla większości osób i rzadko powodują poważne skutki uboczne. Niemniej jednak, mogą wystąpić pewne działania niepożądane, takie jak problemy trawienne czy reakcje alergiczne.

Niektóre osoby po spożyciu suplementów kolagenowych mogą doświadczyć problemów trawiennych, takich jak wzdęcia, zgaga czy uczucie pełności.
Osoby z alergią na źródło kolagenu (na przykład ryby, wołowinę lub kurczaka) mogą doświadczyć reakcji alergicznej po spożyciu suplementów z kolagenem.
W rzadkich przypadkach, nadmierna suplementacja kolagenem może prowadzić do problemów z nerkami lub obciążenia wątroby, zwłaszcza jeśli spożywany jest w dużych ilościach.

Kolagen w kosmetykach – dla kogo?

Ze względu na działanie ochronne, wzmacniające i nawilżające, kosmetyki z kolagenem są szczególnie polecane do pielęgnacji skóry:

suchej, odwodnionej,
dojrzałej, z widocznymi objawami starzenia się,
zniszczonej słońcem,
narażonej na działanie czynników zewnętrznych,
wrażliwej, podatnej na podrażnienia, alergicznej,
problematycznej,
cienkiej, naczyniowej,
z bliznami, śladami pozapalnymi (np. potrądzikowymi) – kolagen przyspiesza gojenie skóry i jej regenerację.

Kolagen jest bez wątpienia składnikiem zasługującym na zainteresowanie wszystkich, którzy chcą aktywnie działać na rzecz zachowania zdrowia i młodego wyglądu. Najlepsze skutki przyniesie działanie wielotorowe – od wewnątrz i od zewnątrz. Poza dietą dostarczającą do organizmu składniki budujące kolagen, warto pamiętać o doustnej suplementacji. Skóra, włosy i paznokcie na pewno podziękują nam za stosowanie kosmetyków z bogatymi, dobrymi składami (w tym z kolagenem). Osoby, które chcą nadrobić trochę straconego czasu mogą zainteresować się zabiegami z pola kosmetologii czy medycyny estetycznej, ale w tym wypadku należałoby najpierw udać się na konsultację u profesjonalisty, który rzetelnie oceni stan skóry, weźmie pod uwagę ewentualne przeciwwskazania i doradzi jakie zabiegi i z jaką częstotliwością należy wykonać.

Kolagen w Kosmetologii